یکی از اتفاقات مهم صدر اسلام، اعجاز شکافتن ماه توسط  رسول گرامی اسلام است که شق القمر نام گرفته است. 

در اوّلین آیه سوره قمر مى خوانیم «اقتربت الساعة وانشقّ القمر» قیامت نزدیک شد و ماه از هم شکافت. 

معجزه شق القمر پيامبر(ص) چگونه بود و دليل اين اتفاق چيست؟

پاسخ اجمالی

آيات قرآن گواهي مي دهند كه پيامبر گرامي علاوه بر معجزه جاويدان (قرآن) معجزات ديگري داشته است. اين معجزات در جلب و هدايت مردم به اسلام نقش بنيادي داشتند. يكي از معجزات "شق القمر" است، بدين معنا كه حضرت با انگشت خود به ماه اشاره نمود و ماه دو نيم شد. از آنجا كه اين كار خارق العاده بود، از آن به عنوان "معجزه شق القمر" تعبير شده است.

پاسخ تفصیلی

آيات قرآن گواهي مي دهند كه پيامبر گرامي علاوه بر معجزه جاويدان (قرآن) معجزات ديگري داشته است. اين معجزات در جلب و هدايت مردم به اسلام نقش بنيادي داشتند. (۱)

يكي از معجزات "شق القمر" است، بدين معنا كه حضرت با انگشت خود به ماه اشاره نمود و ماه دو نيم شد. از آنجا كه اين كار خارق العاده بود، از آن به عنوان "معجزه شق القمر" تعبير شده است. (۲)

در اين كه شق القمر در چه تاريخ به وجود آمده و علل شكل گيري آن چه بود، اختلاف نظر وجود دارد. اگر چه در اين كه "شق القمر" در مكه و قبل از هجرت واقع شد، ميان مفسران و محدثان بحثي نيست. از بعضي روايات استفاده مي شود كه واقعه در آغاز بعثت پيامبر بوده، (۳) از بعضي روايات ديگر بر مي ايد كه اين امر نزديك هجرت و در اواخر دوران مكه روي داده است. (۴)

در خصوص علل شكل گيري شق القمر نيز اتفاق وجود ندارد. برخي بر اين باور هستند كه جهت درخواست مشركان قريش به وجود آمد. (۵) مشركان قريش خدمت پيامبر رسيدند و از او درخواست كردند كه براي اثبات نبوت و رسالت خود، ماه را دو نيم كند. حضرت فرمود: اگر چنين كنم ايمان مي آوريد، همگي گفتند آري! پيامبر از خدا درخواست كرد خواسته آنان را اعطا كند، آن گاه حضرت با اذن خدا چنين حادثه اي را به وجود آورد. (۶) از برخي روايات ديگر استفاده مي شود كه "شق القمر" بر اساس تقاضاي حقيقت جوياني صورت گرفت كه از مدينه خدمت پيامبر(ص) آمده و در عقبه با او بيعت كردند. (۷)

علت پيشنهاد "شق القمر" به پيامبر اين بود كه مي گفتند جادو در امور زمين اثر مي گذارد، و ما مي خواهيم مطمئن شويم معجزات پيامبر سحر نيست. (۸)

اصل جريان "معجزه شق القمر" مورد قبول همة مسلمانان است و جز سه نفر (حسن عطاء و مبلغي) در آن ترديد نكرده اند. (۹)

دانشمندان اسلامي براي اثبات "معجزه شق القمر" از آيات و روايات بهره گرفته اند. در قرآن آمده است:

"اقتربت السّاعة وانشقّ القمر؛ (۱۰) قيامت نزديك شد و ماه از هم شكافت". مفسراني مانند فخر رازي و طبرسي مي گويند: مراد از آيه اين است كه ماه شكافته شد. روايات صحيحي نيز بر اين معنا دلالت دارد و امكان عقلي آن جاي ترديد نيست. از سوي ديگر پيامبرِ صادق و راستگو از آن خبر داده است؛ بنابراين آن را بايد پذيرفت. (۱۱)

شيخ طوسي از عبيدالله بن علي از حضرت رضا از پدران گرامي اش از علي(ع) روايت نموده كه فرمود: "در مكه قرص ماه دونيم شد، رسول خدا(ص) فرمود: شاهد باشيد، شاهد باشيد".(۱۲)

برخي تصور كردند كه آيه "اقتربت السّاعة وانشق القمر" مربوط به قيامت بوده و ارتباط به معجزه پيامبر ندارد؛ زيرا در اين آيه از روز قيامت بحث شده و شق القمر يكي از نمونه هاي بر هم خوردن نظام هستي است و اين آيه اشاره به شكافتن قمر در قيامت است، ولي اين رويكرد قابل قبول نيست.

شواهد و دلائل متعددي وجود دارد كه اين آيه مربوط به معجزه پيامبر است. ناگفته پيدا است كه لفظ "انشق" ماضي است و بي جهت نمي توان آن را به آينده مربوط دانست و گفت مقصود اين است كه در آينده ماه دو نيم مي شود.

گذشته بر اين جمله پيشين (اقتربت) ماضي است و به معناي "نزديك شد" مي باشد. طبعاً جمله معطوف بر آن نيز ماضي خواهد بود، در نتيجه نمي توانيم بدون دليل، لفظ "انشق" را به معناي مضارع بگيريم، يعني در آينده كه قيامت باشد، ماه خواهد شكافت، (۱۳) مضافاً بر اين كه اگر سخن از معجزه نباشد، هيچ تناسبي با نسبت سحر به پيامبر (كه در آيه بعد آمده است) ندارد. در آيه دوم سوره قمر مي خوانيم: "إنْ يروا آيةً يعرضوا و يقولوا سحر مستمر؛ (۱۴) اگر معجزه اي را ببينند، از آن روي بر مي گردانند و مي گويند سحر و جادوي مستمر است".

تعبير به "سحر مستمر" اشاره به اين است كه آن ها معجزات مكرري از پيامبر اسلام(ص) ديده بودند كه "شق القمر" ادامه آن ها بود، اما مشركان همه را تداوم سحر مي دانستند و آن را "سحري مستمر" مي پنداشتند، هر چند اين تهمت، بهانه اي بود براي عدم تسليم در مقابل حق. (۱۵) بر اين اساس شق القمر در آن زمان اتفاق افتاده بود كه مشركان از آن به عنوان سحر ياد كرده اند.

در آيه بعد نيز به علل مخالفت مشركان اشاره شده كه مشركان اگر اين معجزه را قبول نمي كردند و آن را تكذيب مي كردند، بدان جهت بوده است كه مشركان از هواي نفساني خود پيروي مي كردند: "و كذّبوا و اتّبعوا أهوائهم و كل امر مستقر؛ (۱۶) آن ها آيات خدا را تكذيب كردند و از هواي نفسشان پيروي نمودند و هر امر قرارگاهي دارد".

مضافاً بر اين كه روايات متعددي وجود دارد كه "شق القمر" از معجزات پيامبر بوده و مورد قبول همه مسلمانان است.

پي نوشت ها:
۱. جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج ۷، ص ۲۱۴.
۲. ترجمه تفسير الميزان، ج ۱۹، ص ۹۶.
۳. بحارالانوار، ج ۱۷، ص ۳۵۴.
۴. همان، ص ۳۵۲.
۵. ترجمه الميزان، ج ۱۹، ص ۶۹؛ منشور جاويد، ج ۷، ص ۲۱۴.
۶. مشنور جاويد، ج ۱۷، ص ۲۱۴.
۷. بحارالانوار، ج ۱۷، ص ۳۵۵.
۸. همان، ص ۳۵۲.
۹. تفسير نمونه، ج ۲۳، ص ۱۳.
۱۰. قمر(۵۴) آيه ۱.
۱۱. تفسير نمونه، ج ۲۳، ص ۱۲.
۱۲. امالي شيخ طوسي، ج ۱، ص ۳۵۱.
۱۳. منشور جاويد، ج ۷، ص ۲۱۴ ـ ۲۱۵.
۱۴. قمر، آيه ۲.
۱۵. تفسير نمونه، ج ۲۳، ص ۱۰.
۱۶. قمر، آيه ۳.

 «« اثبات علمی شق القمر »»

 
آیات اولیه ی سوره قمر حاکی از این است که ماه در گذشته شکاف عظیمی برداشته و دو نیم شده است و عکس‌هایی که توسط فضانوردان موسسه  ناسا از سطح کره ماه گرفته شده است شکاف‌هایی را بر روی این کره نشان می‌دهد که وقوع این معجزه عظیم را اثبات می‌کند. 
 

شب چهاردهم ماه ذیحجه بود. مشرکان گفتند اگر تو پیامبر خدایی ماه را به دو نیم کن. حضرت فرمودند: اگر این کار را بکنم شما ایمان می آورید. گفتند آری. حضرت ماه را به دو نیم کرد. رسول گرامی اسلام تک تک آنها را صدا زد و گفت ببینید. ولى آنها هنگامى که نشانه بر صدق دعوت پیامبر(ص) را مى بینند اعراض کرده و مى گویند این سحرى همیشگى است که مکرر از او سر مى زند. 

 
خداوند در سوره قمر مى فرماید: «اِقْتَرَبَتِ السّاعَةُ وانْشَقَّ القَمَر واِنْ یَرَوا آیةً یُعْرِضوُا وَ یَقوُلُوا سِحرٌ مُسْتَمِر» یعنى قیامت نزدیک شد و ماه از هم شکافت پیامبر(سوره قمر، آیه ۱) آخر الزمان مبعوث شده و بعث آن، دلیل بر نزدیک شدن قیامت است و ماه به معجره او شکافت . 
 

بر اساس  اکتشافات و علم نجوم، چنین امری نه تنها محال نیست بلکه موارد دیگری از آن در طول تاریخ مشاهده شده است که اجرام آسمانی از هم جدا می شوند. 
 

یک محقق اردنی با ارسال گزارشی به ناسا آنان را نسبت به این موضوع مطلع ساخت که مسلمانان، این پدیده را متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش می دانند و مرتبط به معجزه ای از پیامبر اسلام (ص) به نام ” شق القمر” است. ناسا هیچ تفسیری برای کشف خود نیافته است. زیرا این اتفاق نادر تا کنون برای هیچ جرم آسمانی به وقوع نپیوسته است.”